BM nükleer gözlemcisi, uranyum zenginleştirmesinin en yüksek seviyesinde olduğu için İran’ı ziyaret edecek

BM’nin nükleer gözlemcisi, İran’ın nükleer tesislerinde keşfedilen nükleer parçacıklarla bağlantılı önemli ‘güvenlik önlemleri’ konularını açıklığa kavuşturmak için 18 Aralık’ta İran’ın başkenti Tahran’a bir heyet gönderecek.

Ajans e-postayla yaptığı açıklamada, “İran’ın daveti üzerine, bir IAEA teknik ekibi 18 Aralık 2022 Pazar günü, IAEA Genel Direktörü Grossi tarafından daha önce bildirilen olağanüstü koruma konularını ele almak amacıyla Tahran’da olacak.” Atom Enerjisi Kurumu.

14 Aralık’ta İran devlet haber ajansı Irna, IAEA yetkililerinin önümüzdeki günlerde İran’ı ziyaret edeceğini bildirdi. İran Atom Enerjisi Kurumu başkanı Mohammad Eslami, bu etkileşimin engelleri ve belirsizlikleri ortadan kaldıracağını umduğunu ifade etti.

IAEA’nın ziyareti, İran’ın tarihindeki en yüksek seviyelerde uranyum zenginleştirmesi sırasında gerçekleşti – nükleer gözlemci ajansı, silah seviyesinden teknik bir adım uzakta olduğu konusunda uyardı.

İran, “böyle bir Devletin topraklarında, kendi yetkisi altında veya herhangi bir yerde kontrolü altında gerçekleştirilen tüm barışçıl nükleer faaliyetlerde tüm kaynak veya özel bölünebilir maddeler” üzerinde koruma önlemleri uygulamasını gerektiren Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşmasına katılıyor.

Haziran ayında IAEA, Tahran’ı “yasal yükümlülüklerini yerine getirmek için acilen harekete geçmeye” çağırdı ve ajansın İran’ın kendisine ifşa etmediğini söylediği 2019’da üç yerde keşfedilen “antropojenik kökenli çok sayıda uranyum parçacığı” ile ilgili endişelerini dile getirdi – Turquzabad, Varamin ve Marivan.

IAEA soruşturması, ABD’nin Tahran’a yönelik ekonomik yaptırımlarının kaldırılmasının önünü açması umulan yeni bir nükleer anlaşmaya varmak için Tahran ile batılı güçler arasında uzun süredir devam eden müzakerelerden ayrı. Ancak İranlı müzakereciler, birkaç aydır durmuş olan müzakereleri ilerletmek için soruşturmanın sonlandırılmasını istediler.

Washington, 2018’de eski Başkan Donald Trump yönetiminde, resmi olarak Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan İran nükleer anlaşmasından çekildi ve ardından İran’a ekonomisini engelleyen kapsamlı yaptırımlar uyguladı. İran’ın bölünebilir malzeme stoğu o zamandan bu yana, özellikle son iki yılda hızla arttı.

İran, Kasım ayında yer altı Fordo nükleer santralinde %60 saflıkta uranyum zenginleştirdiğini duyurdu. Bu, %90 saflık olan silah sınıfı zenginleştirmeden bir teknik adım uzakta.

Öncülüğünü Obama yönetimi ve diğer büyük güçlerin yaptığı ve nükleer programının kısıtlanması karşılığında İran’a yönelik ekonomik yaptırımları kaldıran 2015 nükleer anlaşması uyarınca İran’ın uranyum zenginleştirmesi, sivil bir nükleer enerji programı için yeterli olan %3,67 ile sınırlıydı.

Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’ndeki analistler Kasım ayı ortasındaki bir raporda, “Tahran’ın şu anda bir bomba yapmak için yeterli bölünebilir malzemeye sahip olmasına rağmen, modern bir nükleer silah yaratmak için daha fazla zenginleştirme gerekli olacak” dedi. “Bu noktalar birlikte, İran’ın halihazırda değilse de nükleer eşik bir devlet olma eşiğinde olduğunu gösteriyor.”

%60 nükleer zenginleştirme duyurusu ve IAEA ziyareti, İran’ı ülke çapında çok sayıda şehirde sallayan kitlesel protestoların zemininde geldi.

Protestolar, ülkenin katı başörtüsü yasalarını ihlal ettiği iddiasıyla tutuklanan 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin polis nezaretindeyken ölmesiyle başladı. Huzursuzluk, İslam Cumhuriyeti’nin tamamen yıkılması çağrısında bulunan daha geniş bir harekete dönüştü ve hükümet tarafından şiddetli baskılar ve infazlarla karşılandı.

Ancak protestoculara yönelik acımasız devlet tepkisine ve İran’ın Ukrayna’daki savaşı için Rusya’ya ölümcül dronlar sağlamasına rağmen – her ikisi de daha fazla Batı yaptırımına yol açtı – “KOEP’in kesin ölümü kaçınılmaz bir sonuç değil”, Henry Rome. Washington Yakın Doğu Politikası Enstitüsü kıdemli üyesi, CNBC’ye verdiği demeçte.

“Batılı hükümetler için anlaşmanın önündeki en büyük engel, savaş veya iç kan dökülmesi değil, İran’ın IAEA soruşturmaları gibi konulardaki tutumu” dedi. “Tahran bu tutumlarından geri adım atarsa, bunun Batılı liderlere, özellikle de ABD’ye getireceği muazzam siyasi maliyete rağmen, bir anlaşma gerçekçi bir olasılık.”