Rusya-Ukrayna savaşı Batı Balkanlar’da güvenlik korkularını körüklüyor

Rusya’nın Ukrayna’daki saldırısı bir yıllık dönüm noktasına yaklaşırken, Kremlin’in “ikinci bir savaş alanında” kaynayan gerilimleri artırma çabalarına ilişkin korkular büyüyor.

Avrupa Birliği yetkililerinin defalarca Avrupa ailesine ait olduğunu söylediği altı ülkeden oluşan bir grup olan Batı Balkanlar, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya ve Sırbistan’dan oluşuyor.

Henüz 27 ulustan oluşan bloğun üyesi olmayan Güney ve Doğu Avrupa’daki yaklaşık 18 milyonluk bölge, nüfuz için yarışanlar arasında Moskova, Brüksel ve Washington ile bir jeostratejik rekabet arenası olarak biliniyor.

AB’ye katılım vaadi, Batı’nın bölgeyi istikrara kavuşturmak ve bütünleştirmek için en güçlü aracı olarak görülüyor ve Batı Balkan liderleri son zamanlarda bağları güçlendirmek için yeni gibi görünen bir zihniyeti memnuniyetle karşıladılar.

Ancak Rusya’nın, 1990’lardaki etnik savaşların hâlâ yaralarını sardığı Batı Balkanlar’daki etkisine ilişkin endişeler, Kremlin’in Ukrayna’yı geniş çaplı işgalinden bu yana yoğunlaştı.

İsviçre’nin Davos kentinde düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu’nda konuşan Kuzey Makedonya Cumhurbaşkanı Stevo Pendarovski, Kiev dışında Batı Balkan bölgesinin Avrupa’nın güvenlik mimarisinin “zayıf noktası” olduğuna inandığını söyledi.

Üyeleri arasında Arnavutluk, Karadağ ve Kuzey Makedonya’nın yer aldığı NATO, son 12 ayda Batı Balkanlar’da siber saldırılar, dezenformasyon, sindirme ve diğer istikrar bozucu faaliyetler gözlemlediğini söyledi. Bu, Kosova ve Bosna-Hersek de dahil olmak üzere tekrar eden bölgesel gerilimlere ek olarak yapıldı.

ABD liderliğindeki askeri ittifak, ilerlemeyi baltalamaya çalışan yabancı aktörler konusunda da uyarıda bulunurken, Kuzey Makedonya’dan Pendarovski, Batı Balkanlar’ın birkaç yıldır Rusya’nın bölücü gündemi tarafından hedef alındığını söylüyor.

“Benim kanaatim, eğer Rusya bir şekilde Batı’nın dikkatini savaş ve propagandanın ana sahnesi olan Ukrayna’dan başka yöne çekmeye çalışacaksa, Batı Balkan bölgesi buna Baltıklardan daha yatkındır. Bununla ilgilenmeli,” dedi Pendarovski geçen ay.

“Bana öyle geliyor ki, şu anda tüm pan-Avrupa güvenlik mimarisindeki sözde yumuşak nokta, tabii ki Ukrayna dışında … Batı Balkanlar.”

Rusya’nın, Batı Balkan ülkelerinin AB ve NATO’ya entegrasyon arayışlarına kızdığı söyleniyor ve Kremlin, bu çabaları baltalamak için etnik ve dini fay hatlarını kullanmaya çalışmakla suçlanıyor.

Sırbistan ve diğer müttefikleriyle uzun süredir bağları olan Moskova, bölgede kaos yaratmaya çalıştığı yönündeki iddiaları yalanladı.

Avrupa İstikrar Girişimi düşünce kuruluşunda Batı Balkanlar için kıdemli bir analist olan Adnan Ćerimagić, Pendarovski’nin Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının ortasında bölgeye ilişkin güvenlik değerlendirmesine katıldığını söyledi.

“Kabul etmemin nedeni, Rusya’da olduğu gibi Batı Balkanlar’da da bugünkü şekle uymayan bir siyasi vizyonun olmasıdır. [its] Ćerimagić CNBC’ye telefonla söyledi.

Ćerimagić, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının Avrupa’ya Batı Balkanlar’da istikrarı pekiştirmek için açık bir fırsat sağladığını söyledi. Blokun, gerekli reformları uygularlarsa 2027 veya 2030’a kadar katılmalarına izin vererek ülkelere somut bir teklif sunarak bu anı yakalayabileceğini söyledi.

Ćerimagić, “Anlaşmayı imzalamak istiyorlarsa, bölgeye tekliflerini artırmaları gerekeceğini düşünüyorum.” dedi.

AB yetkilileri, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana Batı Balkanlar’ı bloğa dahil etmenin önemini yeniden teyit etmeye çalıştı ve bölgesel liderler -sadece birkaç ay öncesine göre sert bir ton değişikliğiyle- geçen yılın sonlarında bu gelişmeyi övdü.

Aralık başında Balkan bölgesinde ilk kez düzenlenen AB-Batı Balkanlar zirvesinde blok, “Batı Balkanlar’ın Avrupa Birliği üyelik perspektifine tam ve kesin bağlılığının” altını çizdi.

Bu, ortaklar tarafından “güvenilir reformlar” yapılması koşuluyla gerçekleşti.

AB’nin önde gelen dışişleri sözcüsü Peter Stano, AB’nin Batı Balkanlar’ın bloğa katılımını desteklemek için yeterince çaba göstermediği yönündeki eleştirileri tamamen reddettiğini söyledi.

Stano, “Katılım sürecinde olmaları, reformları uygulama çabaları ve AB’den sağlanan büyük yardım sayesinde AB’ye her geçen gün daha da yakınlaştıkları ve daha bütünleştikleri anlamına geliyor.” dedi.

Bölgedeki mevcut güvenlik durumu sorulduğunda Stano, “Sorun güvenlikten çok istikrarla ilgili” yanıtını verdi.

“Burası bir savaş bölgesi değil ve iki nedenden dolayı savaş bölgesi olmayacak. Bölgedeki bazı ülkeler zaten NATO üyesi, bazılarında ise AB misyonlarımız (askeri ve sivil) var ve hepsi bu. AB üyelik sürecindeyiz,” dedi Stano.

“Bu, herhangi bir sert veya sıcak çatışmanın patlak vermesine karşı yeterli önleyici tedbir sağlıyor,” diye ekledi, hala olaylar ve gerilimler olduğuna dikkat çekiyor, “ancak bu farklı bir şey ve daha önceki çözülmemiş sorunlarla bağlantılı.”

“Elbette, Batı Balkanlar, dış müdahale ve bilgi manipülasyonu açısından Rusya için ikinci bir savaş alanıdır. Daha önce de vardı, ancak Ukrayna’dan sonra, bu, siber saldırılar da dahil olmak üzere genel müdahale açısından yoğunlaştı ve istikrarı baltalamaya çalışıyor çünkü [Russian President Vladimir] Stano, Putin’in AB’ye yaklaşmalarını istemediğini söyledi.

NATO kendi adına, grubun geçen yıl Haziran ayında Madrid zirvesinde onaylanan Stratejik Kavramının Batı Balkanlar’ın askeri ittifak için stratejik önemini yeniden teyit ettiğini söyledi.

Bir NATO yetkilisi CNBC’ye verdiği demeçte, “Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin savunmasız ortaklarımızın istikrarını etkilediği ve onları daha büyük bir habis etki riskine maruz bıraktığı açıktır.” “Bölgede istikrarı korumak, reform ve dayanıklılığı desteklemek için birlikte çalışmaya devam edeceğiz, çünkü Batı Balkanlar’daki güvenlik ve istikrar NATO ve Avrupa’da barış ve istikrar için önemlidir.”

Kuzey Makedonya’dan Pendarovski geçen ay ABD’yi Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı aracılığıyla Batı Balkan ülkelerini desteklemede “kilit oyuncu” olarak nitelendirdi.

Bir yorum talebine cevaben, bir Dışişleri Bakanlığı sözcüsü CNBC’ye Washington’ın bölgeyle derinden ilgilenmeye devam ettiğini ve Batı Balkanlar’ın geleceğini “tamamen AB içinde” olarak tanımladığını söyledi.

Sözcü, “Rus hükümetinin tercih ettiği savaşı Batı Balkan ülkelerinin ilerlemesini engellemek için kullanmasına izin vermemeliyiz.” dedi.

Rusya, aynı değerleri paylaşmadığını ve onların çıkarlarını gözetmediğini mükemmel bir netlikle gösterdi” dediler. “Rusya’nın savaşı, Batı Balkanlar’daki tüm ülkelerin Avrupa ve Avrupa-Atlantik kurumlarına entegrasyon özlemlerini gerçekleştirmek için gerekli olan demokratik reformları ve konsolidasyonu tam olarak ilerletmelerine yardımcı olma çalışmalarımızın ne kadar acil olduğunu da netleştirdi.”